Iedereen kent het aangrijpende verhaal van Anne Frank, maar minder mensen weten wie haar moeder was: Edith Frank-Holländer. Zij was de vrouw die haar gezin met kracht, zorg en moed door de donkerste periode van de Tweede Wereldoorlog probeerde te loodsen. In dit artikel lees je meer over haar leven, haar rol als moeder en haar tragische einde.
Wie was Edith Frank-Holländer?
De moeder van Anne Frank werd geboren als Edith Holländer op 16 januari 1900 in Aken, Duitsland. Ze groeide op in een welgestelde Joodse familie. Haar ouders, Abraham en Rosa Holländer, runden een succesvol metaalbedrijf en gaven hun kinderen een zorgeloze jeugd. Edith stond bekend als beleefd, zachtaardig en loyaal aan haar familie.
In 1925 trouwde ze met Otto Frank, een zakenman uit Frankfurt. Samen kregen ze twee dochters: Margot (geboren in 1926) en Anne (geboren in 1929). Het gezin leefde een comfortabel leven in Duitsland, tot de politieke situatie drastisch veranderde met de opkomst van Adolf Hitler en het antisemitisme.
Vlucht naar Nederland
Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, besloot Otto Frank te vluchten naar Nederland. Edith volgde hem met hun twee jonge dochters en het gezin vestigde zich in Amsterdam. Otto begon daar een bedrijf in pectine, een ingrediënt voor het maken van jam.
Edith had het in het begin moeilijk in Nederland. Ze miste Duitsland, haar familie en de vertrouwde omgeving van haar jeugd. Toch deed ze er alles aan om van Amsterdam een warm thuis te maken voor haar gezin. Ze was een zorgzame moeder, die veel waarde hechtte aan tradities en een hechte familieband.
Leven in het Achterhuis
Toen de Duitse bezetter in 1942 begon met de deportatie van Joden, besloot de familie Frank onder te duiken. Ze vonden een schuilplaats in het Achterhuis aan de Prinsengracht 263, het pand waar Otto’s bedrijf was gevestigd.
Samen met de familie Van Pels en later tandarts Fritz Pfeffer leefden ze er meer dan twee jaar in angst en stilte. Edith probeerde haar gezin bij elkaar te houden in de benauwde omstandigheden.
Uit Annes dagboek blijkt dat de relatie tussen moeder en dochter soms gespannen was. Anne vond haar moeder te streng en voelde zich niet altijd begrepen. Toch komt in de latere versies van haar dagboek ook naar voren dat ze spijt kreeg van die harde woorden. Ze besefte dat haar moeder het moeilijk had en bewonderde haar kracht en doorzettingsvermogen.
Edith hield tijdens de onderduikperiode haar gezin overeind. Ze stond ’s ochtends vroeg op om te helpen met koken, hield toezicht op de discipline in het Achterhuis en probeerde hoop te bewaren, ook als de angst overweldigend werd.
Arrestatie en deportatie
Op 4 augustus 1944 werd het Achterhuis verraden. De bewoners werden opgepakt en via kamp Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau in Polen. Daar werd het gezin van elkaar gescheiden. Otto kwam in een mannenkamp terecht, terwijl Edith, Anne en Margot in het vrouwenkamp bleven.
De omstandigheden waren erbarmelijk. Honger, kou en ziekte maakten duizenden slachtoffers. Edith deed alles om haar dochters te beschermen en de moed erin te houden. Volgens overlevenden deelde ze haar eten met Anne en Margot, zelfs toen ze zelf verzwakte.
Op 6 januari 1945 overleed Edith Frank aan uitputting, slechts enkele weken voor de bevrijding van Auschwitz. Haar dochters Margot en Anne stierven kort daarna in kamp Bergen-Belsen. Otto Frank was de enige van het gezin die de oorlog overleefde.
De nalatenschap van Edith Frank
Na de oorlog sprak Otto Frank met groot respect over zijn vrouw. Hij vertelde dat ze tot het laatst voor haar kinderen zorgde, ondanks de ellende om haar heen.
Hoewel Edith minder bekend is dan haar dochter, verdient zij een plek in de geschiedenis. Ze symboliseert de duizenden Joodse moeders die tijdens de Holocaust hun gezin probeerden te beschermen, vaak ten koste van hun eigen leven.
Haar kracht en toewijding leven voort in de woorden van haar dochter. Zonder Ediths liefde en steun had Anne misschien nooit de kracht gevonden om te schrijven – het schrijven dat haar wereldberoemd zou maken.